De Tachtigers: Kaas, Willem Elsschot

De Tachtigers.

Het naturalisme is een stroming waarbij het belangrijkste is dat de literatuur zo neutraal mogelijk wordt geschreven. Het leven van de hoofdpersoon wordt niet alleen beschreven, maar ook verklaard met factoren als erfelijkheid, milieu en tijd. In kaas is neutraliteit zeker een woord waarmee je de schrijfstijl van het boek beschrijven. Het leven van Laarmans wordt vanuit een objectief standpunt bekeken en hierdoor is de persoon heel menselijk. Zijn leven is simpel, heel gewoon en dit wordt dan ook versterkt door zijn familie en omgeving. Vanuit zijn omgeving komen er niet veel stimulerende factoren om zijn kaashandel op gang te krijgen, wat ook zou moeten verklaren dat de hele onderneming uitloopt op een mislukking.

"De vrije wil"

De vrije wil is een opvatting waar al jarenlang over gediscussieerd wordt. Bestaat hij nou wel, of gewoon niet? Er zijn drie theorieën die de vrije wil zouden kunnen verklaren. De eerste is determinisme, die ervan uitgaat dat ons gedrag helemaal bepaald wordt door genen/natuurwetten. Vrije wil is daar dus slechts een illusie. Ons gedrag is iets wat voortkomt uit op elkaar botsende atomen en niet iets wat voorkomt uit ons denken. Een quote die deze opvatting heel goed beschrijft is dat wat Seneca duizenden jaren gelden al zei over de natuurwetten: "De wetten van de natuur begeleiden hem die toestemt, terwijl ze de onwilligen meesleuren."

Een tweede theorie over de vrije wil is het compatibilisme. Bij deze theorie gaat men ervan uit dat vrije wil te verenigen is met determinisme. Ze zeggen dat vrijheid niet zozeer is dat we absolute keuzevrijheid hebben, maar meer dat we steeds beter in staat zijn om in te zien wat goed voor ons is en waar onze beperkingen liggen. Dit zorgt niet voor een volledige vrije wil, maar wel voor een betere acceptatie van de werking van het determinisme. Je bent dus niet volledig vrij, maar ook niet volledig onvrij.

De laatste theorie is het incompatibilisme waarbij men ervan uitgaat dat we de vrije wil ervaren en dat het daarom gaat. Het maakt dan niet uit hoe gedetermineerd deze wereld is. Ze zeggen dat we burgers zijn van twee werelden, de gedetermineerde wereld en de wereld waarin wij onze eigen vrije wil ervaren. Ook al zijn wij als zintuiglijke wezens overgedragen aan natuurwetten, in onze reflectie bestaat een vrije wil.

Ik denk dat determinisme het beste past bij het naturalisme, aangezien men bij alletwee gelooft dat gedrag te verklaren is uit erfelijkheid, milieu en tijd. Men vindt dat gedrag niet te verklaren is uit een persoonlijk standpunt als vrije wil. In de literatuur merk je dit ook, omdat men niet echt diep ingaat op de hoofdpersoon zijn ellenlange gedachten over dingen die hij wil doen, maar meer over hoe zijn omgeving invloed heeft op deze beslissingen.

Ikzelf vind dat incompatibilisme het beste het begrip 'vrije wil' omschrijft. We zijn immers mensen die uitgaan van waarnemingen, en deze waarnemingen zijn gebaseerd op dingen die we opnemen uit ons milieu. Ons milieu komt voort uit natuurwetten en tijd. Wij worden dus sterk beïnvloedt door alles in en om ons heen, maar dit neemt  niet weg dat iedereen altijd denkt dat we zelf volledig vrij onze beslissingen maken.

Leesverslag, Isabelle, Tessa de Loo

Leesverslag, Isabelle, Tessa de Loo

Algemene informatie

Auteur: Tessa de Loo
Titel: Isabelle
Plaats van uitgave: Groningen/Houten
Jaar van uitgave: 2012
Jaar eerste uitgave: 1989
Aantal pagina's: 85
Genre: Psychologische Roman

Samenvatting.

Isabelle Amable is een beroemde actrice die bewonderd wordt om haar buitengewone schoonheid. Ze trekt dagelijks in haar eentje de bergen in om daar in een meer te zwemmen en te masturberen. Op een dag verdwijnt ze zomaar spoorloos. Isabelle blijkt ontvoerd te zijn door de ontzettend lelijke barvrouw Jeanne Bitor. Jeanne heeft een fascinatie voor verval en schildert reeksen schilderijen die de verschillende stadia van ontbinding van dode dieren laten zien. Jeanne, die alleen met haar twee pitbulls woont, is enorm jaloers op de schoonheid van Isabelle. De reden dat ze Isabelle ontvoerd heeft, is dat ze haar langzaam wil laten dood hongeren. Dat proces wil ze in een reeks schilderijen vastleggen.

Bernard Buffon is een bewoner van Auvergne. Hij is een aanbidder van Isabelle en hij kan zich niet zomaar bij haar verdwijning neerleggen. Bernard lijdt aan een schildklierafwijking waardoor hij erg zwaar is. Als kind werd hij erg gepest en Isabelle heeft hem toen eens tegen zijn persters in bescherming genomen. Bernard is vastbesloten Isabelle te vinden.

Isabelle wordt intussen vastgehouden in de kelder van Jeanne. Ze slaapt op een paar strobalen en krijgt maar net genoeg te eten om niet compleet in te storten. Iedere dag moet ze uren poseren zodat Jeanne haar schilderijen kan maken. Jeanne heeft nooit liefde of vriendschap gekend en Isabelle neemt zich voor om Jeanne haar menselijkheid terug te doen vinden. Ze stelt Jeanne vragen en langzaam brokkelen de muren die Jeanne om zich heeft opgetrokken af. Isabelle vertelt Jeanne allerlei nare verhalen over haar leven waardoor Jeanne inziet dat Isabelle niet het perfecte leventje leidt waar ze zo jaloers op is. Jeanne gaat zich vrij voelen emotioneel te uiten bij Isabelle en voor het eerst in haar leven heeft ze het idee dat ze een vriendin heeft.

Bernard geeft les op een school en de moeder van een van zijn leerlingen is goed bevriend geweest met Isabelle en heeft tot haar verdwijning contact met haar onderhouden. Door met haar te spreken, komt hij erachter dat Isabelle eigenlijk een heel prettig leven leidt. Deze informatie staat haaks op de verhalen die Isabelle aan Jeanne vertelt. Wanneer Bernard aan de bar aan Jeanne vraagt hoe zij tegenover de verdwijning van Isabelle staat, komt Jeanne er daardoor achter dat de verhalen die Isabelle haar verteld heeft - en die ervoor hebben gezorgd dat ze zichzelf ook aan Isabelle blootgaf - niet kloppen. Jeanne is woedend en gaat weer slechter voor Isabelle zorgen.

De volgende ochtend vindt Jeanne Isabelle hangend aan een strop in de kelder. Jeanne verbrandt de schilderijen die ze heeft gemaakt en verdwijnt. Bernard gaat naar het huis van Jeanne omdat hij een raar gevoel heeft overgehouden aan zijn gesprek met haar. Hij vindt Isabelle en ze blijkt nog te leven. Ze had zich niet echt opgehangen maar haalde een filmtruc uit om Jeanne dat idee te geven.

Bernard komt bijna in de verleiding Isabelle te verkrachten maar zijn beschaving weerhoudt hem daarvan. Doordat die gedachte bij hem is opgekomen, krijgt hij echter wel meer begrip voor mensen die wel een grens overschrijden omdat ze geen rem hebben. Bernard uit zijn gevoelens voor Isabelle maar Isabelle reageert daar eigenlijk nauwelijks op. Wanneer Bernard zegt dat Jeanne voor haar daden gestraft moet worden, blijkt Isabelle het daar niet mee eens te zijn omdat het leven Jeanne al genoeg straft. Bernard is verontwaardigd over de houding van Isabelle. Hij heeft haar gered en uit zijn gevoelens voor haar, maar Isabelle lijkt meer sympathie te hebben voor de vrouw die haar wilde vermoorden dan voor hem.

Met Isabelle loopt alles prima af en Jeanne is spoorloos verdwenen. Door de houding van Isabelle en het feit dat Bernard zelf ook iets duisters in zichzelf ontdekte toen hij overwoog Isabelle te verkrachten, verschuift de aandacht van Bernard van Isabelle naar Jeanne. Hij heeft ineens spijt dat hij haar nooit echt heeft leren kennen. De magie die eerst om Isabelle heen hing, kleeft nu aan Jeanne.

De verhalen die Isabelle aan Jeanne vertelde waren verzonnen en grotendeels afkomstig uit de biografie van Marilyn Monroe.

Verwachtingen

Dit boek stond nog bij ons in de kast en nadat ik de flaptekst had gelezen leek het me een leuk boek om een keer te gaan lezen. Wat mij het interessants leek was de ontwikkeling van de relatie tussen Jeanne en Isabelle. Deze relatie wordt in het boek dan ook goed beschreven en heeft zeker mijn verwachtingen waargemaakt.

Motieven

Eenzaamheid: De eenzaamheid van verschillende mensen komt constant terug in dit boek. De eenzaamheid van Jeanne, omdat ze zo lelijk is en zichzelf opsluit. De eenzaamheid van Bernard, die heel dik is en zich ook eenzaam voelt. Isabelle vertelt echter ook verhalen aan Jeanne waarin het lijkt alsof ze heel eenzaam is. Dit is echter bij Isabelle niet het geval in haar echte leven.

Schoonheid: Dit thema komt ook meerdere terug omdat er bij verschillende mensen de nadruk wordt gelegd op het uiterlijk. Bij Jeanne is dit omdat ze zo lelijk is, bij Isabelle echter omdat ze zo mooi is. Bij Bernard wordt ook benadrukt dat hij zo dik is.

Jaloezie: De misdaad waar het boek om draait is gebouwd op jaloezie. Jeanne is zo jaloers op Isabelle dat ze Isabelle wil zien aftakelen.

Thematiek

Obsessie: Wat het meest speelt in het boek is de obsessie die zowel Bernard als Jeanne over Isabelle hebben. Ze zouden beiden alles geven om Isabelle als bezit te hebben, al is het wel voor andere redenen. Jeanne wil Isabelle zien aftakelen, Bernard wil haar hebben om haar schoonheid.

Personages

Isabelle: Hoewel ze de titelpersonage is blijft Isabelle door het boek heen een oppervlakkig karakter. Het is duidelijk dat ze erg mooi is en ook nog slim, aangezien ze Jeanne om de tuin weet te leiden. Bernard en Joanne vinden haar egoïstisch en arrogant, maar of dit ook terecht is wordt niet duidelijk.

Jeanne: Een lelijke verbitterde vrouw die erg eenzaam is. Haar leven is niet leuk en hiervan geeft ze mooie mensen de schuld, want zonder mooie mensen zouden er ook geen lelijke mensen zijn. Ze vertrouwt de mensheid ook niet, en dit wordt bevestigd wanneer Isabelle haar vertrouwen schendt. 

Bernard: Een dikke, goede man die niet erg gelukkig is. Hij heeft een obsessie voor onbereikbare vrouwen, eerst Isabelle maar later Jeanne.

Vertelperspectief

Het verhaal wordt verteld vanuit een alwetende verteller, die het ene hoofdstuk vertelt over Jeanne en het andere over Bernard. Dit zorgt ervoor dat je beide obsessies meemaakt en ook de ontwikkeling van deze obsessies.

Beoordeling

De schrijfstijl is erg eenvoudig, al wordt er wel veel gebruik gemaakt van beschrijvingen. Deze uitgebreide beschrijvingen zijn zowel beschrijvingen van personages als beschrijvingen van de omgeving. 

'Op mahoniehouten kasten en tafels tegen de muren stonden opgezette dieren: verschillende vogels - een pauw in pronkhouding-, een vos, een marter, een haas, een eekhoorn met een sparreappel in zijn pootjes.' ~ pagina 31

Uiteindelijk vind ik het een goed boek, al is het wel aan de simpele kant. De psychologische ontwikkelingen in het verhaal zijn allemaal best voorspelbaar, al had het net zo goed kunnen zijn dat Isabelle wel de waarheid vertelde tegen Jeanne. Dat ze loog gaf het verhaal wel extra spanning en diepgang.

'Ik ben erin gestonken...' kermde ze, 'ik heb me laten inpalmen... wat ben ik goedgelovig geweest... naïef... wat heb ik me belachelijk gemaakt... mijn hele hebben en houden... open en bloot...' ~ pagina 62

Ook is de verschuiving van Bernards obsessie van Isabelle naar Jeanne iets wat ik niet verwacht had, maar wel iets wat het boek beter maakt.

'De ban was verbroken. Sinds hij haar had leren kennen als een vrouw van vlees en bloed, was de betovering opgelost als mist in de ochtendzon. Hij wist niet wat hierbij de doorslag had gegeven: het feit dat zij zelfs in de grootste nabijheid onbereikbaarheid was gebleven, haar negatie van zijn liefde of haar onredelijke stellingname voor Jeanne Bitor.' ~ pagina 83

Muziek: Klassiek, Barok en Romantisch.

Muziek: Klassiek, Barok en Romantisch.

De muziek heeft door de eeuwen heen veel verschillende stromingen gekend. En elke stroming heeft zijn eigen grote componisten en muziekstukken. De drie stromingen waar ik het over ga hebben zijn de barok (1575-1750), het classiciscme (1750-1820) en de romantiek (1815-1910). Van elke stijlperiode zal ik de kenmerken voor de muziek toelichten door een muziekstuk uit de desbetreffende periode te bespreken.

De Barok. http://www.youtube.com/watch?v=-TGKJ9MgCOQ
De eerste stroming die ik wil toelichten is de barok. Deze stijl wil ik toelichten met behulp van een stuk van Georg Friedrich Händel: 'Arrival of the queen of Sheba'. In dit stuk komen verschillende muzikale kenmerken van de barok terug. Zo is er sprake van harmonisch contrapunt, aangezien de hogere vioolpartij en de lagere partij met elkaar samenhangen. Ook is er sprake van de specifieke affectenleer in de barok. De muziek roept één gevoel bij je op, en heeft geen afwisselingen van emotie of stemming. Alles is even licht en vrolijk. Er is ook sprake van een kleine bezetting, maar wel bevat het stuk veel versieringen: bijvoorbeeld de constante snelle loopjes in de hoogste vioolpartij. De violen en cello's zijn ook typische instrumenten uit de barok.

Het Classicisme. http://www.youtube.com/watch?v=hcpM0yN7p0c
Het classicisme is de stroming die volgt na de barok. Ze maakt in tegenstelling tot de barok geen gebruik van contrapunt, maar de melodie wordt begeleidt door akkoorden. Ik wil deze stijl bespreken met behulp van een deel uit Wolfgang Amadeus Mozarts werk Eine Kleine Nachtmusik. Deze muziek maakt gebruik van symmetrie maar toch ook van contrast, dingen die kenmerkend zijn voor de muziek uit de klassieke tijd. De basso continuo waar in de barok nog veel gebruik van werd gemaakt is verdwenen. In het stuk van Mozart wordt gebruik gemaakt van eenvoudige maatsoorten in een gelijkmatig ritme. Er wordt ook gebruik gemaakt van crescendi en decrescendi.

De Romantiek. http://www.youtube.com/watch?v=4Tr0otuiQuU
De laatste stroming die ik wil toelichten is de stroming die volgt op het classicisme: de romantiek. Het stuk wat ik hiervoor wil gebruiken is de Moonlight Sonata van Beethoven. Dit stuk heeft een langer thema dan stukken uit de vorige stijlperiodes. Ook maakt het veel gebruik van accelerandos en ritenutos. Wat overeenkomt met muziek uit het classicisme is dat dit stuk ook crescendi en decrescendi bevat. Er zijn veel chromatische loopjes in het stuk wat kenmerkend is voor de romantiek.

idealen van de verlichting, toen en nu

Idealen in de Verlichting, toen en nu.

De Verlichting was een periode waarin men zich bewust werd van de kracht van de rede. Men was van mening dat alleen door te denken en te filosoferen men tot waardheid kon komen. Belangrijk was dat niet God, maar de mens zelf verantwoordelijk zou zijn voor zijn eigen geluk en ongeluk. Ze streefden dan ook naar geluk voor iedereen. Ook streefden ze veel politieke idealen na, zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar wat is er nou eigenlijk terechtgekomen van deze idealen in de hedendaagse maatschappij?

Er zijn veel mensen die het nog steeds eens zijn met de politieke idealen van de Verlichting. Zo staat de PVV voor vrijheid, de SP voor gelijkheid en broederschap. Vrijheid en gelijkheid zijn idealen die in Nederland dan ook voor een groot deel zijn doorgevoerd. We zijn vrij in wat we denken en in wat we doen voor een groot deel. Er zijn nog steeds wetten en regels aan verbonden, maar deze beperken onze mentale vrijheid niet.

Gelijkheid in Nederland zou betekenen dat we anderen als gelijke behandelen. In het rechtssysteem gebeurd dit dan ook, iedereen is gelijk aan de wet, allochtoon of autochtoon. Voor sommige mensen is deze gelijkheid echter nog niet genoeg, deze willen dat iedereen gelijk betaald krijgt, welk werk je ook zou doen. Deze mensen zijn dan ook aanhangers van communistische idealen, die het begrip gelijkheid tot in het extreme doorvoeren.

Broederschap is een begrip wat nogal abstract is en in Nederland is hier dan ook niet echt sprake van. Niet alle Nederlanders voelen zich met elkaar ‘verbroederd’. We zijn niet aan elkaar verbonden door het land, Nederland heeft volgens zeggen niet eens een eigen identiteit.

De eerlijke verdeling van macht die men in de Verlichting wilde hebben is in Nederland wel tot stand gekomen. Hier is namelijk sprake van gescheiden machten; een wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. Deze scheiding en dus verdeling van machten heeft er ook voor gezorgd dat de begrippen vrijheid en gelijkheid verder zijn doorgevoerd, omdat vriendjespolitiek lastig is met zo’n systeem.

Een ander belangrijk ideaal van Verlichting was dat er constant verbetering nodig was op het gebied van onderwijs en opvoeding. Dit ideaal is in onze maatschappij nog steeds een ideaal, maar dan vooral gericht op het gebied onderwijs. Opvoeding is tegenwoordig iets waar men vooral zelf over mag beslissen, er wordt alleen ingegrepen als deze opvoeding gewelddadig is of tekortschiet. Verbeteringen in het onderwijs worden constant doorgevoerd en de politiek is hier dan ook veel mee bezig.

De nadruk op verdraagzaamheid en godsdienstvrijheid die er in de tijd van de Verlichting was is er nog steeds. Deze twee dingen moeten conflicten tussen groepen in een bevolking voorkomen. In Nederland is godsdienstvrijheid tegenwoordig vanzelfsprekend. Verdraagzaamheid is een ideaal wat nog wel wordt nagestreefd maar waar niet altijd sprake van is. Niet iedereen is even verdraagzaam, maar dat is logisch in een multiculturele samenleving als in Nederland.

In het algemeen zijn veel idealen van de Verlichting nog steeds aanwezig in de Nederlandse maatschappij van tegenwoordig. De meeste zijn zelfs al voor een groot deel doorgevoerd in ons rechtssysteem en we krijgen deze idealen ook vaak mee in onze opvoeding. 

Leesgroep: De komst van Joachim Stiller, Hubert Lampo.

Verslag Leesgroep: De komst van Joachim Stiller.

Verwachtingen.

Emma Dubbelmans vader had het boek aangeraden aan Emma, en dit is zo’n beetje hoe we aan het boek zijn gekomen. Door zijn ervaringen kregen wij de verwachting dat het boek ‘een soort detective’ was, die leuk en spannend was om te lezen. Achteraf kunnen we toch echt wel zeggen dat wij alledrie het boek niet als een detective hebben ervaren, al vraag je je wel continu af wie die Joachim Stiller nou eigenlijk is. Ook is het boek niet echt spannend te noemen, aangezien de dingen die gebeuren niet echt eng zijn.

Titel.

De titel ‘De komst van Joachim Stiller’ is opzich niet moeilijk te verklaren is. Het hele boek draait immers om de persoon Joachim Stiller, die een mysterie blijft tot het einde. Zijn letterlijke komst is wel pas aan het einde aangekondigt en gebeurt dan ook kort daarna. Zijn zo maar te zeggen ‘figuurlijke’ komst aan Freek is echter de straat die wordt opengebroken en weer wordt dicht gelegd, want hierna krijgt Freek opeens een brief van Joachim Stiller. Het hele boek draait dus om de komst van Stiller, of deze nou figuurlijk of letterlijk bedoeld wordt.

Personages.

Freek Groenenberg: Een 37-jarige vrijgezelle journalist die werkzaam is bij de Scheldebode. Hij maakt aan het begin van het boek iets eigenaardigs mee, zet dit in de krant en komt hierna in aanraking met Joachim Stiller. Vanaf dat moment gebeuren er in Freeks leven alleen maar meer onverklaarbare dingen, die allemaal te maken hebben met deze onbekende Stiller. Tijdens de zoektocht naar antwoorden ontmoet Freek echter wel de liefde van zijn leven, Simone Marijnissen.

Simone Marijnissen: Een wiskundelerares die deel uitmaakt van de redactie van het tijdschrift ‘Atomium’, een tijdschrift dat kritiek heeft op Freek Groenenberg. Als Freek hiervoor een verklaring gaat halen komt hij terecht bij Simone. Ze hebben beide te maken met de onbekende Joachim Stiller, en terwijl ze samen op jacht gaan naar antwoorden ontstaat er een mooie relatie.

Joachim Stiller: Deze persoon is de man waardoor Freek en Simone geteisterd worden. Hij blijft door vrijwel het hele boek onbekend, totdat Freek zich laat behandelen en hij erachter komt dat Stiller een Amerikaanse soldaat was die gewond was geraakt bij een aanslag waar Freek was. Freek, Simone en Geert Molijn ontmoeten deze man aan het einde van het boek bij het station, maar hij wordt direct na de woorden ‘Ik ben Joachim Stiller’aangereden door een legervrachtwagen. Als Freek en Simone zijn lijk willen bezoeken is deze verdwenen.

Geert Molijn: Een vriend van Freek die hem een boek had gegeven geschreven door Joachim Stiller. Hij is ook bij de letterlijke komst van Stiller op het station.

Open Plekken.

Als het om open plekken gaat, heeft dit boek geen gebreken. De meest voor de hand liggende is natuurlijk: Wie is die Joachim Stiller? Maar ook aan het begin doet zich al een heel vreemde situatie voor: een straat wordt opgebroken en meteen weer dichtgegooid. Later in het verhaal blijven kerkklokken opeens de hele nacht door luiden. En het vreemde is, het lijkt alsof Freek, Simone en een vreemde wethouder de enige zijn die deze dingen zien. De rest van de mensen ontkent deze gebeurtenissen namelijk. Je vraagt je op een bepaald moment ook af of het niet aan hén ligt, en deze dingen daadwerkelijk wel gebeuren. Veel van deze open plekken worden niet ingevuld. Uiteindelijk lijken ze wel allemaal in verband te staan met de komst van Joachim Stiller, maar hoe de zaak nu precies in elkaar steekt, wordt niet duidelijk. Maar dit is natuurlijk ook kenmerkend voor Lampo’s ‘magisch realisme’.

Setting.

Het hele verhaal, inclusief flashbacks, speelt zich af in Antwerpen. In Antwerpen zelf komen Freek en Simone op vele plekken: Freeks huis, Simones huis, cafés, ateliers, musea en zelfs een laboratorium. De meeste van deze plekken spelen een rol in het zoeken naar antwoorden over Joachim Stiller.

Perspectief.

Het hele verhaal wordt in de ik-vorm verteld vanuit Freek Groenenberg.

Thema en motieven.

Dit is een diepzinnig verhaal met veel symboliek. Het is dan ook moeilijk om er alle verwijzingen uit te halen. Joachim Stiller heeft wel veel eigenschappen weg van Christus. Zo lijkt hij buiten de tijd te staan, geeft hij zijn leven waardoor Freek een gevoel van verlossing ervaart en geeft twaalf tekenen voordat hij in levende lijve verschijnt (twaalf is het getal van de volmaaktheid).

Oordeel.
Ikzelf vond het boek erg lastig om doorheen te komen. Ik snapte in het begin niet helemaal wat de schrijver met deze persoon 'Joachim Stiller' wilde bereiken. Eerlijk gezegd weet ik nu nog totaal niet of het boek een echt doel heeft. Wel moet ik zeggen dat het verhaal erg ingenieus in elkaar zit. Je gaat er eigenlijk helemaal van uit dat deze Stiller een totaal onbekende is voor de hoofdpersoon, Freek Groenenberg. Uiteindelijk blijkt dat de soldaat wie hij gezien had bij de aanslag (en voor dit uitkwam was er al meerdere keren naar deze aanslag verwezen) Joachim Stiller heette. Tijdens het boek wordt je ook steeds meer de kant opgestuurd dat deze Stiller wel eens een bekende kan zijn, wat ook waar was.
De realiteit die gebruikt wordt in het boek staat me echter tegen. Dat er een brief van 35 jaar geleden verstuurd zou zijn en er geen bewijs zou zijn dat deze nep was, terwijl de inhoud op het heden slaat. Ook dat Freek dingen ziet gebeuren die vervolgens iedereen ontkent zorgt ervoor dat het verhaal totaal niet meer realistisch is in mijn ogen. Toch zorgt de schrijver hierdoor voor veel mysterie, wat wel belangrijk is voor zo'n soort verhaal.

Verloop discussie.
De discussie verliep goed, maar we waren het niet altijd met elkaar eens. Zo vonden Emma Lobée en ik het boek wel erg moeilijk om doorheen te komen, terwijl Emma Dubbelman hier aanzienlijk minder moeite mee had. Maar over de inhoud van het boek waren we het voor het grootste deel met elkaar eens. Het boek had leesniveau 5 en ik kon hier in het begin niet goed mee overweg. Ik ben er namelijk niet aan gewend door te lezen zonder nou echt goed te begrijpen wat er bedoeld wordt met een bepaald stuk tekst. Maar des te verder ik kwam des te beter het te lezen was. Toch ben ik wel van plan voorlopig nog wel boeken te lezen van maximaal niveau 5.